Bütün iyi insanlar nereye gitti? Eskiden kapıları hiç kilitlemezdik! Adam M. Mastroianni yıllarca insan ahlakının azaldığına dair açıklamalardan rahatsız oldu.
“İlk Facebook durumlarımdan biri şuydu: İnsanlar tarih hakkında gerçek bilgiye sahip olmadan kapsamlı iddialarda bulunduklarında çok sinirleniyorum.” 2021 yılında Harvard’da psikoloji doktorasını tamamlayan Mastroianni şöyle diyor. “Görünüşe göre insanların bugünün geçmişten bir şekilde farklı olduğu hissine sahip olmalarına çok kızıyordum.”
Şu anda Columbia Business School’da doktora sonrası araştırma görevlisi olan Mastroianni, bu ay Nature dergisinde yayımlanan makalesinde, bu hayal kırıklığını bir reddiyeye dönüştürüyor. Deneysel psikolog sadece nezaket, dürüstlük ve nezaketin istikrarlı olduğuna ve hatta son yıllarda arttığına dair kanıtlar sunmakla kalmıyor, aynı zamanda ahlaki düşüş yanılsamasının neden devam ettiğini açıklamak için iki köklü kavramı birleştiriyor.
İlk olarak Mastroianni’nin “eski güzel günler” nostaljisinin yaygınlığını kanıtlaması gerekiyordu. Harvard’ın Edgar Pierce Psikoloji Profesörü Daniel T. Gilbert ile iş birliği yaparak, dünya çapında insanlara geçmişte ve günümüzde algılanan ahlakı soran anketler için veri tabanlarını taradı. Geçmişi 1949 yılına kadar uzanan yüzlerce ilgili anket tespit edildi. Örneğin, 1987 yılında Gallup şu soruyu sormuş: “10 yıl öncesine kıyasla bugün insanlar daha mı dürüst, daha mı az dürüst, yoksa hemen hemen aynı mı?”
Araştırmacılar ayrıca kendi anketlerini de online olarak gerçekleştirmişler ve soruları kendi araştırmalarına daha uygun hale getirmişlerdir. Bu yaklaşım da benzer bulgular ortaya koymuştur. Substack’te “Experimental History” bülteninin de yazarı olan Mastroianni, “İnsanlar her şeyin daha da kötüye gittiğini, ahlaki çöküşün hayatları boyunca devam ettiğini ve bugün de devam ettiğini söylüyorlar” diye özetledi.
İlginç bir şekilde, bu algılar demografik çizgiler boyunca çok az değişiklik gösterdi. Mastroianni, “İnsanlara tüm yaşamları boyunca gerilemeyi sorarsanız, yaşlı insanlar daha fazla bildirimde bulunuyor, ancak onlar daha uzun süredir hayatta” dedi. “Yaşlı ve genç insanlar aynı oranda gerileme algılamaktadır.”
Çalışmanın ikinci aşamasında araştırmacılar, herkesin herkes hakkında haklı olup olmadığını sordu. Toplum odaklı davranış gerçekten düşüşte mi? Johnstone Ailesi Psikoloji Profesörü Steven Pinker, son 2000 yılda savaş, soykırım, çocuk istismarı ve diğer şiddet türlerinin giderek azaldığını ortaya koyan çalışmalarıyla bu soruya açık bir yanıt veriyor. Mastroianni, “Ancak, insanların ahlakın azaldığını söylerken kastettikleri şeyin bu olmadığını gördük” dedi. “Gerçekten kastettikleri saygı ve nezaket gibi şeyler.”
Araştırmacılar yine anketlere başvurdu. 1965-2020 yılları arasında yapılan ve insanlara ahlaki davranışları soran 100’den fazla anket buldular. Anketlerden biri mevcut gönüllülük oranlarını ölçerken, bir diğeri katılımcının geçtiğimiz ay bir yabancıya yardım edip etmediğini sordu. Mastroianni, “Bu maddelerin hiçbirinde zaman içinde anlamlı bir değişiklik olmadığını gördük” dedi.
Ayrıca, 1961 ve 2017 yılları arasında yapılan ve özellikle işbirliği düzeylerini ölçen 511 laboratuvar deneyinin 2022 meta-analizine de atıfta bulunuluyor. Analistler, iş birliğinin son birkaç on yılda düştüğünü bulmayı bekliyorlardı. “Tam tersini buldular!” dedi Mastroianni. “İş birliği oranları yüzde 10 arttı.”
Ahlaki gerilemenin bir yanılsama olduğunu tespit eden araştırmacılar, makalelerini iki psikolojik eğilime dayanan bir açıklama ile kapattılar. Bunlardan ilki, önyargılı maruz kalma olarak bilinen, olumsuz bilginin insanların dikkatini orantısız bir şekilde nasıl çektiği ve başkalarına yayınlanma olasılığının nasıl daha yüksek olduğu ile ilgilidir. Mastroianni, “Her gün dünyaya bakıyorsunuz ve gördüğünüz şey insanların birbirlerine kötü davranması” dedi.
Diğer fenomen olan önyargılı hafıza, hatıraların zaman içinde solmasıyla ilgilidir. Mastroianni, “Diyelim ki balo teklifiniz reddedildi,” dedi. “Bu muhtemelen o zamanlar oldukça korkunç bir deneyimdi, ama geriye dönüp baktığınızda belki de komik geliyor. Eğer harika bir balo geçirdiyseniz, bu anı muhtemelen hala oldukça iyidir. İyi de kötü de unutulur ama kötü daha çabuk unutulur.”
Mastroianni, her iki olgunun da aynı anda gerçekleşmesi halinde, kişinin her şeyin daha kötüye gittiği izlenimine kapılabileceğini fark etti. “Bu mekanizmaya BEAM (Önyargılı Maruz Kalma ve Hafıza) adını veriyoruz ve daha şaşırtıcı sonuçlarımızdan bazılarına uyuyor” diye yazdı yakın tarihli bir Substack yazısında. “BEAM, hem yaşlı hem de genç insanların ahlaki düşüş algılaması gerektiğini öngörüyor ve öyle de oluyor. İnsanların daha uzun aralıklarla daha fazla düşüş algılaması gerektiğini öngörüyor ve öyle de oluyor. Hem önyargılı dikkat hem de önyargılı hafıza kültürler arası olarak gözlemlenmiştir, bu nedenle ahlaki düşüş algısını dünyanın her yerinde bulmanız da mantıklıdır.”
Mastroianni’ye göre, sonuç sadece sıkıntıdan daha kötü. Aynı zamanda doktora tezi olan araştırma projesi, geçmişi romantikleştirmenin siyasi tehlikesinin altını çiziyor. Hevesli despotlar gerileme nostaljisinden faydalanabilir ve faydalanıyor da; yurttaşlar da değerli kaynaklarını bu uğurda heba etmeye hazır görünüyor. Yeni makale, Pew Araştırma Merkezi’nin 2015 yılında yaptığı ve Amerikalıların yüzde 76’sının “ülkenin ahlaki çöküşünü ele almanın” hükümet politikaları ve harcamaları için yüksek bir öncelik olması gerektiği konusunda hemfikir olduğu bir ankete atıfta bulunuyor.
“Mastroianni, “Bugün toplumun karşı karşıya olduğu pek çok gerçek sorun var. “Neyse ki ahlaki çöküntü sahte bir sorun ve bunun için kaynak harcamamıza gerek yok.”
Kaynak: The Harvard Gazette
