Het doel van deze studie is om de effecten van vasten op de gezondheid in beeld te brengen door literatuuronderzoek te doen naar eerdere studies, in plaats van simpelweg uit te leggen dat vasten geen schade toebrengt aan individuen.
Elk jaar vermijden miljoenen moslims eten en drinken vanaf de ochtendschemering (Sahoer) tot zonsondergang (Iftar) tijdens de maand Ramadan, die 29 of 30 dagen duurt. Hoewel moslims tegenwoordig de zonnekalender gebruiken, wordt aanbidding in de Islam georganiseerd volgens de maankalender. Daarom begint de eerste dag van de Ramadan elk jaar 10 of 11 dagen eerder in vergelijking met het voorgaande jaar. Als gevolg hiervan valt de Ramadan in alle seizoenen van het jaar over een periode van 33 jaar. Deze verandering van seizoenen heeft ook een aanzienlijke invloed op de dagelijkse vastenperiode die overal plaatsvindt. Bovendien heeft de lengtegraad afstand van een locatie vanaf de evenaar ook invloed op de dagelijkse vastentijd. Terwijl de gemiddelde dagelijkse vastenperiode tijdens Ramadan 16 à 17 uren lang is², kan het in de zomer zo lang als 22 uur duren in de poolgebieden³. Tijdens de Ramadan werden veel fysiologische en psychologische veranderingen waargenomen bij mensen als gevolg van veranderingen in de eet- en slaappatronen⁴ ⁵.
Wetenschappelijke studies ondersteunen de overtuiging dat vasten gunstig kan zijn voor de menselijke gezondheid door de gewoonten in eet- en slaappatronen te beïnvloeden. Studies over de Intermittent Fasting and Calori Restriction (IF/CR) diëten en Ramadan vasten, die in 1945 verschenen, zijn vergelijkbaar met het vasten dat door moslims wordt verricht en zijn populair geworden bij studies die in de afgelopen 10 jaar zijn uitgevoerd. De studies hebben aangetoond dat diëten en vasten metabolische, cellulaire, neurogeneratieve en cardiovasculaire voordelen hebben voor de gezondheid.
Het is algemeen bekend dat eetgewoonten, slaappatronen en frequentie van maaltijden grote effecten hebben op de gezondheid. De maand Ramadan is een religieuze maand waarin alle moslims een maand lang niet eten en drinken tijdens daglichturen. Hoewel er studies zijn in de literatuur over het Ramadan vasten, zijn er meer studies te vinden over caloriebeperking (CR) onder de naam caloriebeperking (CR) en intermitterend vasten (IF) met hetzelfde proces als vasten. In de onderhavige studie zijn andere onderzoeken beoordeeld, waaronder artikelen in onlinedatabases zoals Google Academic, ScienceDirect, PubMed en daarnaast lopende onderzoeken, reviewartikelen, analytisch en transversaal onderzoek en gerelateerde studies die in de bibliografie van deze onderzoeken werden gebruikt. De onderzoeksbevindingen naar de voordelen van vasten voor de gezondheid, werden onderverdeeld in drie sub rubrieken: “metabole”, “cellulaire en neurogeneratieve” en “cardiovasculaire effecten”.
Metabolische voordelen
Bij mensen die om religieuze redenen een maand lang een volledig vastenregime ondergingen, bewees een studiegroep die de metabolische effecten van langdurige hongersnood onderzocht met behulp van isotopische toeschouwerstechniek dat het totale gehalte aan lichaamswater behouden bleef bij deze mensen, die tijdens de Ramadan vastten⁶. In een andere studie over gezonde personen werd bij de proefpersonen na een periode van twee weken een toename van de insulinegevoeligheid waargenomen. Zoals bekend kan een lage insulinegevoeligheid leiden tot verschillende gezondheidsproblemen⁷. Bij vasten probeert het menselijke lichaam de lage gevoeligheid voor insuline te compenseren door meer insuline te produceren.
Vergelijkbaar met de condities van het vasten, verhoogt het toepassen van intermitterend vasten (IF) de afgifte van verwante hormonen, en vergemakkelijkt het gewichtsverlies. Lage niveaus van insuline, hoge niveaus van groeihormoon en verhoogde hoeveelheden noradrenaline stimuleren de afbraak van lichaamsvetten en vergemakkelijken het energieverbruik. Daarom neemt tijdens het vasten de stofwisseling met 3,6-14% toe en daarom helpt vasten om meer calorieën te verbranden⁸ ⁹ .
Vetweefsel kan fungeren als een soort endocriene orgaan dat verschillende hormonen produceert. Leptine, een van deze geproduceerde hormonen, beïnvloedt hoe vol je je voelt. Het hongergevoel en verzadiging door dit hormoon worden aanzienlijk beïnvloed. Bij het vasten nemen de leptinespiegels aanvankelijk af, maar de leptineresistentie neemt af wanneer het gewicht verloren gaat. Gevoeliger zijn voor leptinesignalen verhoogt het gevoel van verzadiging. Aan de andere kant verhoogt Leptine ook de productie van het schildklierhormoon, hoewel het vooral bekend staat als het hormoon dat verzadiging veroorzaakt. Hoge leptinegevoeligheid kan de snelheid van het metabolisme verhogen, afhankelijk van de schildklier¹⁰.
Cellulaire en neurogeneratieve voordelen
Tijdens de vastenperiode daalt het insulineniveau en stijgt het glucagongehalte. Deze toename van het glucagongehalte stimuleert het proces van autofagie¹¹. Autofagie wordt actief onder omstandigheden zoals stress en honger. Autofagiecellen genereren energie met behulp van cellulair afval en pathogene bacteriën. In essentie is autofagie een mechanisme dat in energie voorziet door gebroken en oude celmechanismen (organellen, eiwitten en celmembranen) te verwijderen, wanneer er niet genoeg energie is. Dit proces is een regelmatig en noodzakelijk cellulair reinigingsproces voor het verminderen en recyclen van cellulaire componenten. De hersenen initiëren het autofagieproces om punky eiwitten te verteren met het signaal dat het tijdens de honger van het lichaam ontvangt. In feite beschermt autofagie gezonde neuronen tegen dode neuronen om hen heen¹² ¹³ . Daarom worden moleculaire paden die betrokken zijn bij autofagische regulatie beschouwd als belangrijke therapeutische factoren voor een breed scala aan neurodegeneratieve ziekten. De beperking van de inname van calorieën, vergelijkbaar met het vasten, is een milde vorm van stress waarvan bekend is dat het autofagie veroorzaakt¹⁴.
Yoshinori Ohsumi heeft een paradigmaverschuiving veroorzaakt door jarenlang te werken aan de manier waarop de lichaamscel zijn eigen inhoud recyclet, en dit nieuwe paradigma heeft inzicht gegeven in het fundamentele belang van autofagie in fysiologische processen zoals honger of de reactie op infecties. Hij won in 2016 de Nobelprijs voor zijn werk¹⁵ ¹⁶ . Studies over de methode van caloriebeperking met vergelijkbare omstandigheden als vasten hebben aangetoond dat deze praktijk het uiterlijk van neurodegeneratieve ziekten vermindert die in latere jaren voorkomen¹⁷, het effect van een antidepressivum heeft¹⁸, en gunstige effecten heeft op hersenfuncties zoals het versterken van het geheugen¹⁹. Een ander onderzoek naar caloriebeperking wees uit dat het hormoon Ghrelin, dat een hoog gehalte in de bloedbaan bereikt tijdens honger, nieuwe neuroprotectieve voordelen kan bieden bij de ziekte van Parkinson. Daarom kan vasten de komende jaren worden gebruikt als behandelmethode voor Parkinsonpatiënten²⁰.
In een studie over cellulaire stress bij gezonde personen die intermitterend vasten (IF) handhaafden in vergelijkbare omstandigheden als het vasten in de Ramadan, bleek dat de in de monsters aangetroffen verhoogde celproliferatie (proliferatie) en verhoogde stressbestendigheid een beschermend effect hadden op de cellen voor en na het begin van het vastenproces²¹. Een algemeen mechanisme van vasten is dat het stimulerende cellulaire stressreacties activeert, wat het vermogen om ziekteprocessen te weerstaan verhoogt. Bovendien kan vasten de vorming en groei van kanker vertragen en/of voorkomen door cellen te beschermen tegen DNA-schade, celgroei te onderdrukken en de geprogrammeerde dood van beschadigde cellen te verhogen²².
Cardiovasculaire voordelen
De ontwikkeling van hart- en vaatziekten, een van de belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd, hangt direct af van levensstijlfactoren die metabole stoornissen veroorzaken. Onlangs is aangetoond dat bij vergelijkbare aandoeningen intermitterend vasten, net als het reguliere vasten, een positief effect heeft op de cardiovasculaire gezondheid²³. In een studie van intermitterend vasten met vergelijkbare omstandigheden als het reguliere vasten, werd waargenomen dat vasten leidt tot enkele gunstige veranderingen in serum HDL- en plasmahomocysteïnespiegels en stollingsprocessen. Dankzij deze studies werd geconcludeerd dat intermitterend vasten gunstige effecten kan hebben tegen hart- en vaatziekten²⁴.
Er is ook waargenomen dat het homocysteïne gehalte, dat de basisstructuur vormt van factoren die hart- en vaatziekten beïnvloeden, zoals vasculaire wandstructuur en bloedstollingssysteem met regelmatig vasten, daalde in de laatste week van de Ramadan en terugkeerde naar bijna normale waarden 20 dagen na de Ramadan²⁵ ²⁶ . In een andere studie over de Ramadan vasten werd waargenomen dat de hoge waarden HDL in het bloed die hartgezondheid beïnvloeden significant daalden tijdens de Ramadan en bij normale waarden na de Ramadan bij zowel mannelijke als vrouwelijke onderwerpen bleven²⁷. Bovendien meldde een andere studie²⁸ dat HDL-niveaus 4 weken na het einde van de ramadan terugkeerden naar normale waarden. In een studie van vrouwen met overgewicht werden significante verlagingen van systolische en diastolische hartdruk en LDL-niveaus waargenomen na het beperken van de calorieopname vergelijkbaar met nuchtere omstandigheden gedurende 8 weken. Deze verlagingen behoren tot de veranderingen die naar verwachting het risico op hart- en vaatziekten en beroerte zullen verminderen²⁹. In een studie naar de verhouding tussen vasten en cardiovasculaire gezondheid en coagulatie bij individuen gedurende 20 dagen na de Ramadan is waargenomen dat de D-dimmer- en homocysteïnespiegels afnemen, en dat een geavanceerd stollingsprofiel ontstaat³⁰. Drie jaar later werd een soortgelijke studie uitgevoerd door dezelfde wetenschappers die op een daling van het risico van ontsteking in het lichaam wees, aangezien de plasmaniveaus van IL-6 en CRP met honger tijdens Ramadan consistent daalden³¹.
Als gevolg hiervan kan geconcludeerd worden dat eet- en slaapgewoonten grote effecten hebben op de menselijke gezondheid, en dat vasten gunstig kan zijn voor de menselijke gezondheid door deze gewoonten te beïnvloeden. In feite ondersteunen de uitgevoerde studies deze conclusie. Dankzij studies over IF/CR en vasten tijdens de Ramadan, die vergelijkbaar zijn met het vasten van moslims, kan ervan worden uitgegaan dat vasten metabolische, cellulaire, neurogeneratieve en cardiovasculaire voordelen heeft voor de menselijke gezondheid.
Bronnen
¹ wetenschappelijk literatuuronderzoek: orucun i̇nsan sağliği üzerine faydalari derleme çalişmasi. (25 mei, 2019). Opgeroepen op 31 maart, 2021, van Medium.com: https://medium.com/@fakirinumudu (naam van de auteur is helaas onbekend). Vertaling mede mogelijk gemaakt door Zeynep Yildirim. Redactie door Erdal Aktaran.
² Aksungar FB, Eren A, Ure S, Teskin O, Ates G: Effecten van intermitterend vasten op serumlipidespiegels, stollingsstatus en plasmahomocysteïnespiegels. Ann Nutr Metab 2005, 49:77–82.
³ Leiper JB, Molla AM, Molla AM: Effecten op de gezondheid van vochtbeperking tijdens het vasten in de Ramadan. Eur J Clin Nutr 2003, 57 (Suppl 2): S30-8.
⁴ Adlouni A, Ghalim N, Beslimane A, Lecerf JM, Saile R: Het vasten tijdens Ramadan induceert een duidelijke verhoging van high-density lipoproteincholesterol en daling van low-density lipoproteïne cholesterol. Ann Nutr Metab 1997; 41: 242–249.
⁵ Roky R, Chapotot F, Hakkou F, Benchekroun MT, Buguet A: Slaap tijdens de Ramadan intermitterend vasten. J Slaap Res 2001; 10: 319– 327.
⁶ Leiper JB, Prastowo SM: Effect van het vasten tijdens Ramadan op wateromzet in mensen die in de tropen leven. J Physiol 2000; 528:43 uur.
⁷ Halberg N, Henriksen M, Soderhamn N, Stallknecht B, Ploug T, Schjerling P, et al. Effect van intermitterend vasten en refeeding op insuline actie bij gezonde mannen. J Appl Physiol. 2005;99:2128–36
⁸ Mansell, P. I., Fellows, I. W., & Macdonald, I. A. (1990). Verbeterde thermogene respons op epinefrine na 48-h verhongering bij mensen. Amerikaans Tijdschrift voor Fysiologie-Regelgevende, Integratieve en Vergelijkende Fysiologie, 258(1), R87-R93.
⁹ Zauner, C., Schneeweiss, B., Kranz, A., Madl, C., Ratheiser, K., Kramer, L., … Lenz, K. (2000). Rustenergie-uitgaven bij kortdurende verhongering worden verhoogd als gevolg van een toename van serumnoordinephrine. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding, 71(6), 1511–1515.
¹⁰ Martin, B., Mattson, M. P., & Maudsley, S. (2006). Calorische beperking en intermitterend vasten: twee mogelijke diëten voor succesvolle hersenveroudering. Verouderingsonderzoeken, 5(3), 332–353.
¹¹ Takeshige, K., Baba, M., Tsuboi, S., Noda, T. en Ohsumi, Y. (1992). Autofagie in gist aangetoond met proteinase-deficiënte mutanten en voorwaarden voor de inductie ervan. Dagboek van Celbiologie 119, 301–311.
¹² Liberski, P. P., Gajdusek, D.C., & Brown, P. (2002). Hoe degenereren neuronen bij prionziekten of overdraagbare spongiforme encefalopathieën (TSE’s): neuronale autofagie opnieuw bekeken. Acta neurobiologiae experimentalis, 62 lid 3, 141–148.
¹³ Larsen, K. E., & Sulzer, D. (2002). Autofagie in neuronen: een beoordeling. Histologie en histopathologie, 17(3), 897–908.
¹⁴ Klionsky, D. J., Abdelmohsen, K., Abe, A., Abedin, M. J., Abeliovich, H., Acevedo Arozena, A., … & Adhihetty, P. J. (2016). Richtlijnen voor het gebruik en de interpretatie van tests voor het monitoren van autofagie. Autofagie, 12(1), 1–222.
¹⁵ Takeshige, K., Baba, M., Tsuboi, S., Noda, T. en Ohsumi, Y. (1992). Autofagie in gist aangetoond met proteinase-deficiënte mutanten en voorwaarden voor de inductie ervan. Dagboek van Celbiologie 119, 301–311.
¹⁶ Ichimura, Y., Kirisako T., Takao, T., Satomi, Y., Shimonishi, Y., Ishihara, N., Mizushima, N., Tanida, I., Kominami, E., Ohsumi, M., Noda, T. en Ohsumi, Y. (2000). Een alomtegenwoordig systeem bemiddelt eiwitlipidatie. Natuur, 408, 488–492.
¹⁷ Gräff, J., Kahn, M., Samiei, A., Gao, J., Ota, K. T., Rei, D., & Tsai, L. H. (2013). Een dieetregime van calorische beperking of farmacologische activering van SIRT1 om het begin van neurodegeneratie uit te stellen. Tijdschrift voor Neurowetenschappen, 33(21), 8951–8960.
¹⁸ Lutter, M., Sakata, I., Osborne-Lawrence, S., Rovinsky, S. A., Anderson, J. G., Jung, S., … Zigman, J.M. (2008). Het orexigene hormoon ghreline verdedigt zich tegen depressieve symptomen van chronische stress. De neurowetenschappen van de aard, 11(7), 752.
¹⁹ Fontán-Lozano, ., Sáez-Cassanelli, J. L., Inda, M.C., DE los Santos-Arteaga, M., Sierra- Domínguez, S. A., López-Lluch, G., … Carrión, Á.M. (2007). Calorische beperking verhoogt de consolidatie van het leren en vergemakkelijkt synaptische plasticiteit door middel van mechanismen die afhankelijk zijn van NR2B-subeenheden van de NMDA-receptor. Tijdschrift voor Neurowetenschappen, 27(38), 10185–10195.
²⁰ Bayliss, J. A., Lemus, M.B., Stark, R., Santos, V. V., Thompson, A., Rees, D. J., … Andrews, Z.B. (2016). Ghrelin-AMPK signalering bemiddelt de neuroprotectieve effecten van caloriebeperking bij de ziekte van Parkinson. Tijdschrift voor Neurowetenschappen, 36(10), 3049–3063.
²¹ Allard JS, Heilbronn LK, Smith C, Jacht ND, Ingram DK, Ravussin E, et al. In vitro cellulaire aanpassingen van indicatoren van levensduur als reactie op behandeling met serum verzameld van mensen op caloriebeperkte diëten. Openbare Bibliotheek Sci. 2008;3:e3211.
²² Longo, V. D., & Mattson, M. P. (2014). Vasten: moleculaire mechanismen en klinische toepassingen. Celmetabolisme, 19(2), 181–192.
²³ Aksungar, F.B., Eren, A., Ure, S., Teskin, O., & Ates, G. (2005). Effecten van intermitterend vasten op serumlipidespiegels, stollingsstatus en plasmahomocysteïnespiegels. Annalen van voeding en metabolisme, 49(2), 77–82.
²⁴ Aksungar, F.B., Eren, A., Ure, S., Teskin, O., & Ates, G. (2005). Effecten van intermitterend vasten op serumlipidespiegels, stollingsstatus en plasmahomocysteïnespiegels. Annalen van voeding en metabolisme, 49(2), 77–82.
²⁵ Aksungar, F.B., Eren, A., Ure, S., Teskin, O., & Ates, G. (2005). Effecten van intermitterend vasten op serumlipidespiegels, stollingsstatus en plasmahomocysteïnespiegels. Annalen van voeding en metabolisme, 49(2), 77–82.
²⁶ Homocysteïnestudies Samenwerking: Homocysteïne en risico op ischemische hartziekten en beroerte. JAMA 2002; 288: 2015–2022.
²⁷ Adlouni A, Ghalim N, Beslimane A, Lecerf JM, Saile R: Het vasten tijdens Ramadan veroorzaakt een duidelijke verhoging van high-density lipoproteïne cholesterol en daling van low-density lipoproteïne cholesterol. Ann Nutr Metab 1997; 41: 242–249.
²⁸ Maislos M, Abou-Rabiah Y, Zuili I, Iordash S, Shany S: Gorging en plasma HDLcholesterol– Het Ramadan model. Euro J Clin Nutr 1998; 52: 127–130.
²⁹ Meckling, K. A., Gauthier, M., Grubb, R., & Sanford, J. (2002). Effecten van een hypocalorisch, lowcarbohydraat dieet op gewichtsverlies, bloedlipiden, bloeddruk, glucosetolerantie en lichaamssamenstelling bij vrijlevende vrouwen met overgewicht. Canadees tijdschrift voor fysiologie en farmacologie, 80(11), 1095–1105.
³⁰ Aksungar FB, Eren A, Ure S, Teskin O, Ates G. Effecten van intermitterend vasten op serumlipidespiegels, stollingsstatus en plasmahomocysteïnespiegels. Ann Nutr Metab. 2005;49:77–82.
³¹ Aksungar FB, Topkaya AE, Akyildiz M. Interleukin-6, C-reactieve eiwit- en biochemische parameters tijdens langdurig intermitterend vasten. Ann Nutr Metab. 2007;51:88 95.