Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta meydana gelen patlamada en az 78 kişi hayatını kaybetti ve binlerce kişi de yaralandı. Patlamaya Beyrut Limanı yakınlarında depolanmış olan yaklaşık 2,700 ton amonyum nitratın neden olduğu açıklandı.
Kimyasal formülü NH4NO3 olan ve küçük gözenekli topaklar ya da “priller” olarak üretilen amonyum nitrat Dünya’da en yaygın olarak kullanılan gübrelerden biri ve madencilikte kullanılan birçok türdeki patlayıcının da ana bileşeni.
Bir endüstriyel amonyum nitrat felaketinin meydana gelmesi için çok şeyin ters gitmesi gerekiyor. Ve maalesef ki, Beyrut’ta gerçekleşen patlamada da durum bu gibi görünüyor.
Amonyum nitrat kendi başına yanmıyor. Bunun yerine, başka maddelerin yanmasını hızlandırabilen bir oksijen kaynağı olarak işlev görüyor.
Yanmanın meydana gelmesi için oksijenin mevcut olması gerekiyor ve amonyum nitrat prilleri de etrafımızdaki havadan çok daha konsantre bir oksijen sağlıyor.
Hızla Açığa Çıkan Gazlar Patlamaya Neden Oluyor
Ama yeterince yüksek ısılarda, amonyum nitrat kendi başına şiddetli bir şekilde ayrışabiliyor. Bu süreç, aralarında azot oksitler ve su buharının da bulunduğu gazları meydana getiriyor. Bir patlamaya neden olan da, hızlı bir şekilde açığa çıkan bu gazlar.
Amonyum nitrat ayrışması, kimyasalın depolandığı yerde bir patlama gerçekleşirse ya da yakınlarda kuvvetli bir yangın olursa tetiklenebiliyor. Beyrut’taki patlamaya neyin neden olduğunu kesin olarak bilmesek de, olayın görüntüleri patlamanın bir yangın nedeniyle tetiklenmiş olabileceğini işaret ediyor.
Bir yangının bir amonyum nitrat infilakını tetiklemesi biraz daha zor. Bunun için, yangının amonyum nitrat prillerinin bulunduğu aynı bölge içinde devam etmesi ve sınırlanmış olması gerekiyor. Ve prillerin kendisi yangın için bir yakıt olmadığından, bunların başka bir yanabilir maddeyle kontamine olmuş ya da paketlenmiş olması da gerekiyor.
Beyrut’ta, 2,700 ton amonyum nitratın uygun güvenlik kontrolleri yapılmadan altı yıl boyunca bir depoda tutulduğu bildirildi. Bu durumun sıradan bir endüstriyel yangının bu derece yıkıcı bir patlamaya neden olmasıyla sonuçlanmasına katkı sağlamış olması neredeyse kesin.
Bir amonyum nitrat patlaması çok büyük miktarlarda azot oksitler üretiyor. Azot dioksit (NO2) kırmızı ve kötü kokulu bir gaz. Beyrut’tan gelen görüntüler de patlama nedeniyle oluşan gaz bulutunda belirgin bir kırmızımsı rengi ortaya koyuyor.
Azot oksitler şehirlerdeki hava kirliliğinde yaygın olarak bulunuyor ve solunum sistemini tahriş edebiliyor. Bu kirleticilerin yüksek seviyelerde var olması, özellikle de solunumla ilgili rahatsızlıkları bulunan insanlar için endişe verici bir durum.
Orijinal makale: Scientific American
