Yeni Zelanda’daki araştırmacılar, Hikurangi batma bölgesindeki bir sonraki yıkıcı depremin büyüklüğünü etkileyebilecek ilgi çekici bir faktörü ortaya çıkardılar: on milyonlarca yıl önce yaşamış küçük deniz organizmalarının fosilleri.
Hikurangi yitim zonu, Yeni Zelanda’nın en büyük levha sınırı fayıdır ve iki levhanın birleştiği kuzey adanın doğu kıyısı boyunca uzanır. Pasifik Plakasının Avustralya Plakasının altına daldığı yer burasıdır.
Depremleri doğru bir şekilde tahmin etmek için batma bölgesinin yakından incelenmesi gereklidir, ancak açık denizdeki konumu ve derinliği çalışmayı zorlaştırır. Yeni çalışmada, Te Herenga Waka—Victoria University of Wellington’dan Dr. Carolyn Boulton liderliğindeki bir araştırmacı ekibi, Hikurangi dalma zonunun kenarlarında yer alan Hungaroa fayı üzerinde kayalık bir uçurumu araştırdı.
Martinborough’nun yaklaşık 21 mil (35 km) güneydoğusundaki Tora yakınlarındaki bir kayalıktaki kireçtaşı, çamurtaşı ve silttaşı katmanları, açık deniz batma bölgesinde neler olduğuna dair uygun bir gösterge sağladı. Kayalıktakiler gibi kayalar, 35 ila 65 milyon yıl önce deniz tabanında birikmişti.
Yapbozun büyük bir parçası
Araştırmacılar bu kayalarda büyük miktarda kalsit buldular. Kalsit, bu durumda, eski tek hücreli deniz organizmalarından, özellikle plankton gibi foraminiferlerden gelen yaygın bir karbonat mineralidir. Uzun süredir ölü olan küçük deniz organizmalarından biriken kalsit, “iki büyük tektonik plakanın mekanik olarak nasıl etkileşime girdiğini etkileyebilir.”
Kalsit yeterince yüksek miktarlarda çözünebilirse, fayı zayıflatabilir ve yüzeyde belirgin depremleri tetiklemeden iki tektonik plakanın kolayca kaymasına izin verebilir. Ancak çözülmezse, fay hattı kilitlenebilir ve sonunda daha büyük bir deprem olarak salınabilecek enerjiyi depolayabilir.
Çalışmanın baş yazarı Dr. Carolyn Boulton, “Kalsit, yüksek gerilim altındayken ve sıcaklıklar daha düşük olduğunda daha hızlı çözünür” dedi. “Düşük sıcaklıklarda- örneğin oda sıcaklığında- daha kolay çözünür. Ancak sıcaklık yükseldikçe- örneğin Dünya’nın derinliklerinde- çözünmesi zorlaşır. Batma bölgesinde, sıcaklık karadakinden daha yavaş artar km başına yalnızca yaklaşık 10 ºC (18 °F). Bu yüzden fay, eski ölü deniz organizmalarının kabukları olan kalsitin ne yaptığına karşı gerçekten hassastır. Bu organizmalardan gelen kalsitin miktarı ve davranışı, bir sonraki depremin ne kadar büyük olabileceği bulmacasının büyük bir parçası.”
Hikurangi batma bölgesi, bilim adamlarının ortaya çıkarması için hala pek çok gizem barındırıyor. Kalsitin etkisinin gerçek dünyada gerçekte nasıl oynadığı hala belli değil. Ve ne yazık ki, karmaşık sondaj ekipmanı olmadan gerçek dalma bölgesini kontrol etmek zordur.
Boulton “Gerçekten bilmek istediğimiz şey şu: Tespit etmediğimiz yavaş kayma olayları var mı? Kayalar deprem olmadan mı hareket ediyor yoksa gerçekten kilitli mi? Bu bize bir sonraki depremde neler olabileceğini söylememize yardımcı olacak.” dedi.
Kaynak: Interesting Engineering
